ශ්‍රී ලංකාවේ සිවිල් සමාජ සංවිධාන (CSOs), ස්වේච්ඡා සංවිධාන (VOs), සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන (NGOs) හැඳින්වීම.
ශ්‍රී ලංකාවේ සමාජ සංවර්ධනයේ සහ ප්‍රජා සුබසාධනයේ වැදගත් භූමිකාවක් ඉටු කරන සිවිල් සමාජ සංවිධාන (Civil Society Organizations – CSOs), ස්වේච්ඡා සංවිධාන (Voluntary Organizations – VOs), සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන (Non-Governmental Organizations – NGOs) යන සංවිධාන වර්ග අතර ප්‍රධාන වෙනස්කම් සහ සමානකම් ඇත.
මේ සංවිධාන සියල්ලම ප්‍රජා අවශ්‍යතා තෘප්තිමත් කිරීම, මානව හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීම, සහ අනාගතය සඳහා තිරසාර විසඳුම් සොයාගැනීමේ අරමුණකින් ක්‍රියාත්මක වේ. නමුත් ශ්‍රී ලංකාවේ නීතිමය රාමුව යටතේ, ඔවුන්ගේ මෙහෙයුම් විෂය පථය, ව්‍යුහය, සහ අරමුදල් කළමනාකරණය පිළිබඳ වශයෙන් වෙනස්කම් තිබේ.
සිවිල් සමාජ සංවිධාන (CSOs)
සිවිල් සමාජ සංවිධාන යනු පුළුල් පරාසයක සංවිධාන ජාලයකි, සාමාජිකත්වය මත පදනම් වූ ප්‍රජා පාදක කටයුතු ආවරණය කරයි. ඒවා සමාජයේ සාධාරණත්වය, ප්‍රජා සුබසාධනය, සහ පාරිසරික ආරක්ෂාව ප්‍රවර්ධනය සඳහා ක්‍රියාත්මක වේ.
විශේෂ ලක්ෂණ:
- ප්‍රජා පාදකත්වය: පෞද්ගලික පුද්ගලයන්ගේ සහ ප්‍රජාවගේ සෘජු නියෝජනයක් වන්නේ CSOs ය.
- ප්‍රධාන කාර්යභාර: සමාජ සාධාරණත්වය, ග්‍රාමීය සංවර්ධනය, සහ අධ්‍යාපනික ප්‍රවර්ධනය ඇතුළත්ය.
- නීතිමය පරිසරය: 1980 අංක 31 ස්වේච්ඡා සමාජ සේවා සංවිධාන පනත යටතේ ලියාපදිංචි විය යුතුය.
උදාහරණ:
- ග්‍රාම සංවර්ධන සංගම්.
- පාරිසරික ආරක්ෂාව සඳහා ක්‍රියාත්මක කණ්ඩායම්.
ස්වේච්ඡා සංවිධාන (VOs)
ස්වේච්ඡා සංවිධාන මූලික වශයෙන් සමාජහිතකාමී ක්‍රියාකාරකම් සඳහා කැපවූ පරිත්‍යාගශීලී කණ්ඩායම් වේ. ඒවා සාමාන්‍යයෙන් සුබසාධන අරමුණක් සඳහා ක්‍රියාත්මක වේ.
විශේෂ ලක්ෂණ:
- පරිත්‍යාගශීලී ස්වභාවය: ප්‍රධාන වශයෙන් ස්වේච්ඡා සහ පරිත්‍යාග මත පදනම් වේ.
- පැහැදිලි අරමුණු: ආපදා සහන, දුප්පත් ප්‍රජාවන් සඳහා සහනාධාර, සහ සුබසාධන සේවාවන් ලබා දීම.
- නීතිමය පදනම: බොහෝවිට ස්වේච්ඡා සමාජ සේවා පනත යටතේ ගොඩනගනු ලබයි.
උදාහරණ:
- ආපදා සහන කණ්ඩායම්.
- අනාථ හෝ වැඩිහිටියන් සඳහා නවාතැන්.
රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන (NGOs)
රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ශ්‍රී ලංකාවේ සහ ජාත්‍යන්තර මට්ටමේ නීතිමය වශයෙන් ස්ථාපිත, සවිමත් ව්‍යුහයක් සහිත සංවිධාන වේ. ඒවා සාමාන්‍යයෙන් විදේශීය සහ දේශීය අරමුදල් මත ක්‍රියාත්මක වේ.
විශේෂ ලක්ෂණ:
- නීතිමය ව්‍යුහය: NGOs සඳහා දැඩි නීතිමය පාලනයක් පැවතී, විශේෂයෙන් 2007 සමාගම් පනත යටතේ.
- පුරෝගාමී වැඩසටහන්: මානව හිමිකම්, පාලන ප්‍රතිසංස්කරණ, සහ පාරිසරික ප්‍රවර්ධනය සඳහා වැඩි අවධානය.
- විදේශ අරමුදල්: විදේශ සහ ආන්තික ආධාර මත ක්‍රියාත්මක වීම.
උදාහරණ:
- පාලන ප්‍රතිසංස්කරණ සහ ප්‍රජා අයිතිවාසිකම් වැඩසටහන්.
- දේශගුණික විපර්යාස ආරක්ෂාව සඳහා ක්‍රියාකාරී සංවිධාන.
සමානකම්
- ලාභ නොලබන ස්වභාවය: CSOs, VOs, සහ NGOs සියල්ලම ලාභය නොලබන අරමුණක් සඳහා පවතින අතර, ලබාගත් සම්පත් ප්‍රජා සුබසාධනය සඳහා යොමු කරයි.
- ප්‍රජාහිත අරමුණු: සමාජ, ආර්ථික, සහ පාරිසරික ගැටළු නිරාකරණය කිරීමේදී ඒවා එකිනෙකට සමාන වේ.
- ස්වාධීන මෙහෙයුම්: සංවිධාන තුනම රජය හෝ දේශපාලන බලපෑම් වලින් ස්වාධීනව කටයුතු කරයි.
වෙනස්කම්
- අරමුණු සහ අවධානය:
- CSOs සඳහා පුළුල් සමාජමය ප්‍රවර්ධන අරමුණක් ඇත.
- VOs මූලික වශයෙන් පරිත්‍යාගශීලී වැඩසටහන් මත රඳා පවතී.
- NGOs විශේෂිත, මැනිය හැකි ප්‍රතිඵල උදෙසා වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කරයි.
- නීතිමය පාලනය:
- NGOs සඳහා දැඩි මූල්‍ය වාර්තාකරණ අවශ්‍යතා තිබේ.
- VOs සහ CSOs සඳහා අඩු මට්ටමේ නීතිමය අවශ්‍යතා තිබිය හැක.
- අරමුදල් මූලාශ්‍ර:
- NGOs විදේශ ආධාර මත විශාල මට්ටමින් රඳා පවතී.
- CSOs සහ VOs ප්‍රධාන වශයෙන් දේශීය මට්ටමේ පරිත්‍යාග මත ක්‍රියාත්මක වේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ සිවිල් සමාජ සංවිධාන, ස්වේච්ඡා සංවිධාන, සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන අතර සමාජය පෝෂණය කරන එකම අරමුණ තිබියදීත්, ඔවුන්ගේ මෙහෙයුම් පිළිවෙත, ව්‍යුහය, සහ නීතිමය පදනම සවිස්තරාත්මක වෙනස්කම් පෙන්නුම් කරයි. මෙම සංවිධාන එකිනෙකට සහයෝගයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ සාධාරණ සහ සුවිශේෂී සංවර්ධනයක් ගොඩනගාගැනීමට දායක වේ.
-ඉන්දික පෙරේරා-
